دلیل داشتن خوف و حزن برای مؤمن

پرسش:
جمع بين عبارت قراني "لاخوف عليهم ولا هم يحزنون" وخطبهمتقين اميرالمومنين عليه السلام كه خوف الهي وحزن هميشگي قلب را ويژگي متقين قرارداده اند چيست؟(لطفآ نظراكثريت مفسرين معتبر را دخيل درمضمون ايه بدانيد نه يك موردخاص)


پاسخ:
«أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون‏» (1)
با سلام و درود
چند نکته در این زمینه اشاره می شود:
1. در آیات متعددی این نداشتن خوف و حزن، در ادامه آیات مربوط به معاد و قیامت است، لذا می توان گفت که مؤمنان نسبت به معاد و حسابرسی اعمالشان از طرف خداوند، نگرانی ندارند زیرا می دانند هیچ حقی از آنها ضایع نمی شود، هر عمل نیکی انجام داده اند، باقی است و از بین نمی رود و اجر و پاداشش را می بینند.
2. مطلب دیگر این که پیام این آیات این است که مؤمنان تا وقتی صفت ایمان را دارند، نگران آخرتشان نباشند، یعنی مؤمن با وجود مؤمن بودن، نگران بهشت و جهنم نیست؛ ولی این معنایش این نیست که در هر صورتی چنین است بلکه این در صورتی است که آنها تا آخر عمر بر این صفات باقی باشند.
لذا آنها نگران آخرت نیستند، ولی نگران حفظ ایمانشان هستند که آیا تا آخرین لحظه باقی بر صفات مؤمنان هستند یا نه.
3. "خشیت" که به معنای ترس است در آیات زیادی در قرآن در مورد پیامبران و اولیای الهی آمده و از صفات مؤمنان بر شمرده شده است: (ملک، 12)، (فاطر، 18)، (نور، 52)، (احزاب، 39)
4. علامه طباطبایی(ره) در این زمینه آورده:
منظور از اين ايمان، درجه عالى از ايمان است، ايمانى كه بنده غير از خداى واحد بى شريك، مالكى نمى ‏بيند و معتقد مى‏ شود كه خودش چيزى ندارد تا از فوت آن بترسد و يا به خاطر از دست دادن آن اندوهناك گردد. (2)
و نیز اين صفت، صفت تمامى مؤمنين نيست بلكه صفت طايفه خاصى از مؤمنين است. (3)
5. تفسیر نمونه در این زمینه آورده است:
منظور غم هاى مادى و ترس هاى دنيوى است، و گرنه دوستان خدا وجودشان از خوف او مالامال است، ترس از عدم انجام وظائف و مسئوليتها، و اندوه بر آن چه از موفقيتها از آنان فوت شده، كه اين ترس و اندوه جنبه معنوى دارد و مايه تكامل وجود انسان و ترقى او است، به عكس ترس و اندوه هاى مادى كه مايه انحطاط و تنزل است.
امير مؤمنان على (ع) در خطبه معروف "همام" كه حالات اولياى خدا در آن به عاليترين وجهى ترسيم شده مى‏فرمايد: دل هاى آن ها محزون و مردم از شر آن ها در امانند.
قرآن مجيد نيز در باره مؤمنان مى ‏گويد: «الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ»؛ كسانى كه از پروردگارشان با اين كه او را به خشم نمى ‏بينند مى‏ ترسند و از رستاخيز بيمناكند. (4)
بنا بر اين، آنها خوف و ترس ديگرى دارند. (5)

________
(1) بقره، 62 و 262 و 274 و 277.
(2) ترجمه الميزان، ج ‏10، ص 131.
(3) همان، ص 135.
(4) انبياء، 49.
(5) تفسير نمونه، ج ‏8، ص 335.