دوست من مدتی است شعر می سراید ولی نه به طور اصولی و استادی در این زمینه ندیده است . به غیر از مقداری از کتاب عروض پیش دانشگاهی که انرا هم خودش خوانده است و دوست دارد که شعرهایش بی اشکال باشد . راهکارهای شما چیست؟
پاسخ : سلام
دوست شما باید به خوبی با قواعد وزن وقافیه آشنا بوده وآرایه ها وصنایع ادبی را بشناسد. همچنین با مطالعه زیاد(هم شعر وهم نثر) دایره واژگان خود را زیاد کند. ایشان میتوانند در کلاسهای عروض وقافیه ومعانی وبیان که در دانشگاهها ارائه میشود نیز شرکت کنند.
وچند کتاب مفید:
آشنایی با عروض وقافیه دکتر سیروس شمیسا
بلاغت دکتر محمد حسین محمدی
توضیحات اجمالی :
1- اصل کوتاهی و بلندی مصراع ها :
در شعر نو تساوی طولی مصرع ها شرط نیست و به اقتضای معنی و مفهوم کلام مصراع ها کوتاه و بلند می شوند . با رعایت این اصل شعرهای نو امروز دارای وزن نیمایی ، وزن حسی یا وزن آهنگین هستند و یا بی وزن هستند .
2- اصل آزادی تخیل :
شعر نو حاصل آزادی تخیل و رهایی ذهن هاست و هیچ یک از قراردادهای شعر قدیم را نمی پذیرد زیرا اگر بپذیرد ادعای نوگرایی نمی تواند داشت . یکی از اصول شعر نو انحراف از قراردادها و رهایی از قیدهاست .
3- اصل شعریت :
شعر نو ، شعر خیال و تصویر است . اصلی که شعر بودن یک شعر بیش از هر چیز به اعتبار آن مشخص می شود . بنابراین شاعر امروز برخلاف شاعران قدیم پیش از این که به سخنوری بیندیشد به نفس و جوهر شعر می اندیشد که حاصل جوشش های ذهن و دور پردازی های خیال اوست . قافیه در نظر او صرفا نوعی پایان بندی « بند »های شعر به حساب می آید و در حکم زنگی است که وقتی طنین آن به گوش می رسد ذهن برای ورود به فضای بند بعد اعلام آمادگی می کند .
4- اصل ساختمان :
شعر امروز شعر هماهنگی و تناسب و وحدت کلمه ها و سطرها و بندهاست . تنها شاعرانی که دارای ذهنیتی متشکل هستند به ایجاد این فضا توفیق خواهند یافت .
5- اصل زبان وبیان :
شعر امروزی شعری است بازبان و بیانی متفاوت و از نظر زبان و بیان با شعر قدیم از چند جهت تفاوت دارد :
الف – توجه به زبان معمول : زبان به عنوان وسیله درشعر امروز بیش تر همان زبان معمول و متداول روزگار ماست . ب- توجه به حذف ادوات : در شعر امروز ادات مختلف (تشبیه ، تعلیل و ... ) کمتر به کار رفته است . پ- توجه به دخالت دردستور زبان : در شعر امروز گاه به ترکیب هایی برمیخوریم که به نظر غریب می آیند و تصور می شود که شاعران نوپرداز برای ساختن آن ها از چارچوب دستوری زبان تجاوز کرده اند .
6- اصل ابهام وایجاز :
ابهام در شعر امروز با مفهوم ابهام در شعر قدیم جز در موارد استثنایی بسیار متفاوت است . ابهام و تعقید در بیش تر آثار شاعران قدیم در نفس و جوهر شعر نیست و به عوامل و علل صوری بسیاری بستگی دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از : اشتمال برلغات مشکل و مهجور ، به هم خوردن اجزای کلام از نظر نحوی ، تظاهر به تسلط برعلوم و فنون عصر ، توجه بیش از حد به صنایع بدیعی وبالاخره اعمال ریزه کاریهای شیوه ی هنری . شعر امروز به زبانی دست یافته است که باتوجه به عدول منطقی از قواعد نحوی زبان وحذف بسیاری از زواید و دست یابی به شیوه های بیانی جدید براساس ایجاز تحول می یابد و شکل می گیرد .
7- اصل موضوع وقالب :
الف - قالب شعر نو : شعر معاصر از امروز در چهارقالب مختلف نوعی ترکیب بند شعرنیمایی چهارپاره وشعر سپید یابی وزن جریان یافته وبه پیش آمده است .
ب- موضوع شعر امروز : شاعران امروز کم تر به موضوعات مختلف واز پیش اندیشیده توجه دارند اینان همواره براساس ذهنیات و تفکرات خود به عنوان یک انسان آگاه از گرفتاری های امروز شعر می گویند .
* عناصر اصلی شعر
1- عاطفه : منظور از عاطفه حالت اندوه ، شادی ، یاس ، امید وحیرت واعجابی است که حوادث عینی یا ذهنی درذهن شاعر ایجاد می کند .
2- تخیل : عواطفی چون غم ، شادی ، نفرت ، انزجار ، یاس وامید درهمه ی انسان ها به وجود می آید . اگرچه حساسیت افراد درتاثیر پذیری از رویدادها متفاوت است اما فقط هنرمندان قادر به بیان این احساسات هستند .
3- زبان :زبان برای شاعر وسیله بیان مافی الضمیر است . آنچه به خیال های شاعر شکل می دهد واندیشه ها و ذهنیات وتخیلات اورا صبغه ی مادی می بخشد زبان است .
4- موسیقی وآهنگ : چهارمین عنصری که درشعر باید به آن توجه داشت ، موسیقی شعر است . وآن تنها وزن عروضی ووزن آزاد نیمایی نیست . موسیقی ممکن است با آوردن قافیه بوجود آید . درشعر معاصر تشبیه به صورت صریح وبلیغ فراوان وجود دارد ومی توان شعر امروز راازاین نظر غنی وپرباردانست .
در شعر معاصر تشخیص نیز به صورت های گوناگون رخ می نمایاند . شعر معاصر ؛ شعری است با بینشی جدید و ذهنیتی متشکل که درآن ادراک عمیق از روح زمانه و انسان امروز و محیط به پیرامونش متجلی است . شعر امروز شعری صمیمانه است.